تقریبا همه ما هر از گاهی خرج‌های احساسی داریم. روز بدی داریم و می‌خواهیم با خرید یک ابزار یا لباس جدید کمی از دردمون رو کاهش بدیم. شاید کسی که مورد تحسین ماست کیف یا گوشی جدید گران‌قیمتی خریده و ما تمایل داشته باشیم دقیقا همون‌ها رو بخریم. خرج احساسی غیردائمی که گاهی اتفاق بیفته معمولا معضل نیست اما زمانی که از کنترل خارج بشه، مشکلات مالی به وجود بیاره یا به جای روش‌های سالم، به یک مکانیسم دفاعی تبدیل بشه، ایجاد مشکل می‌کنه.
در این مقاله به هرچیزی که باید درباره خرج‌های احساسی بدونید پرداختیم و چگونگی متوقف کردن این اتفاق رو در صورتی که به یک عادت ناسالم تبدیل شده، توضیح دادیم.
خرج احساسی چیست؟
خرج احساسی که گاهی به عنوان «خرید درمانی» یا خرید هیجانی توصیف می‌شه، به زمانی گفته می‌شه که خرید بیشتر بر اساس احساس انجام بگیره و نه نیاز شما به اون محصول یا خدمت خاص. به عبارت دیگر، احساسات و خواسته‌ها بر اراده شما یا توانایی تصمیم‌گیری منطقی برای خرید، غلبه می‌کنند. تحقیقات نشان دادند که خرید کردن هورمون‌هایی مثل دوپامین رو ترشح می‌کنه که به ما احساس شادی می‌دن و خلق‌وخوی ما رو بهبود می‌بخشن. در واقع کل تجربه خرید (از جستجو گرفته تا خرید محصول و امتحان کردنش یا انتظار برای رسیدن چیزی که سفارش دادید) برای بسیاری از افراد تجربه لذت‌بخشی است.
خرید درمانی همیشه چیز بدی نیست اما برای برای بسیاری از ما می‌تونه به یک عادت دائمی تبدیل بشه و حساب‌های بانکیمون رو تحت فشار قرار بده. علاوه بر این، هجوم احساسات خوشایندی که حین خرید کردن تجربه می‌کنیم دوام ندارند و ممکنه احساسات ناخوشایندی که به دنبال فراموش کردنشون هستیم همچنان سر جای خودشون باقی بمونند.
خرج احساسی در مقابل خرج اعتیادگونه
خرج کردن احساسی یک اختلال نیست اما گاهی اوقات می‌تونه از مرز سالم عبور کنه. خرید اعتیادگونه یک اختلال روانی در نظر گرفته می‌شه که فرد قادر به کنترل میل به خرید کردن نیست و اقلامی که بهشون نیاز نداره رو به طور هیجانی و مداوم می‌خره. این حالت یک رفتار اعتیادآوره که می‌تونه موجب تاثیرات منفی بر زندگی و رفاه فرد بشه. تاثیراتی مثل مشکل در محل کار و مدرسه یا مشکلات مالی و از دست دادن پول.
چه عواملی منجر به خرج کردن احساسی می‌شوند؟
اگر علاقه‌مند به کاهش هزینه‌های احساسی خودتون هستید، فهمیدن این که چه عواملی باعث این عادت می‌شن می‌تونه براتون مفید باشه. آگاهی بیشتر نسبت به محرک‌ها اولین قدم برای ترک عادته. خرج احساسی دقیقا همون چیزیه که به نظر می‌رسه: هزینه‌هایی که توسط احساسات هدایت می‌شن. برخی از احساساتی که ممکنه کسی رو درگیر خرج‌های احساسی کنه عبارتند از:
- غم و اندوه
- حسادت
- عزت نفس پایین
- اضطراب
- افسردگی
- استرس (از جمله استرس مالی)
- انزوای اجتماعی
- خستگی فکری و روحی
نکاتی برای متوقف کردن خرج‌های احساسی
ممکنه گاهی اوقات خرج‌های احساسی از کنترل شما خارج بشن اما می‌شه همچنان روی اون‌ها کنترل داشت. برای به دست آوردن کنترل بیشتر بر این عادت و کاهش خرید هیجانی، می‌تونید مراحل زیر رو انجام بدید.
محرک‌های خود را درک کنید
دفعه بعدی که خواستید خریدی انجام بدید که به نظر می‌رسه از روی هیجان قرار اتفاق بیفته، از خودتون بپرسید «چه احساسی داری؟» سعی کنید احساساتتون رو نام ببرید. اگر احساسات شما منفی هستن (مثل اضطراب، حسادت، اندوه و…) از خودتون بپرسید «خرید این محصول چه کاری برای شما انجام می‌ده و آیا سعی دارید احساسات بد رو با این کار از بین ببرید؟»
اینجا لازم نیست همه پاسخ‌ها رو داشته باشید اما جستجو و آگاهی از احساساتتون قدم مهمی در جهت خرج نکردن احساسی و خرید نکردن از روی هیجان به شمار می‌ره.
روش‌های سالم‌تری برای کنار آمدن با احساساتتان پیدا کنید
هنگامی که درگیر خرج‌های احساسی هستید، اغلب به دنبال بهره بردن از احساسات مثبتی هستید که با خرید کردن به وجود میان. وقتی خرید می‌کنیم هورمون‌های «حس خوب» مثل دوپامین ترشح می‌شن که می‌تونن یک پاداش فوری به نظر برسند. اما راه‌های سالم‌تر و کم‌هزینه‌تری برای آزاد شدن این احساسات خوب وجود دارند. بار بعدی که متوجه شدید می‌خواهید محصولی رو بخرید چون نیاز دارید احساس بهتری داشته باشید، این موارد رو برای جایگزین خرید کردن در نظر بگیرید:
- رفتن به پیاده‌روی یا دویدن
- انجام ورزش مورد علاقه
- ملاقات با دوست به صرف قهوه
- حمام گرم
- تماشای فیلم یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه
برای «خرج‌های احساسی» بودجه خاصی رو در نظر بگیرید
خرج احساسی همیشه منفی نیست و عادت قابل قبولی به شمار می‌ره که هر از گاهی باید انجام داد. خوبه که با چیز خاصی به خودتون پاداش بدید و گاهی اوقات خریدن چیزی برای خودتون خودمراقبتی به حساب میاد. مشکل اینجاست که وقتی به طور مداوم بر اساس احساساتتون عمل می‌کنید ممکنه در نهایت بدون فکر منطقی، بیش از حد خرج یا خرید کنید. درنظرگرفتن بودجه مشخص برای «مخارج احساسی» می‌تونه به شما کمک کنه خریدهای هیجانیتون رو کنترل کنید، چون این امکان رو در اختیار شما قرار می‌ده که هر از گاهی خرج احساسی داشته باشید اما بتونید آگاهانه‌تر تصمیم بگیرید. هفتگی یا ماهانه مبلغی که توانایی پرداختش رو دارید انتخاب کنید و بهش پایبند بمونید.
به طور منظم امور مالی خود را تحت نظر داشته باشید
خیلی از ما ترجیح می‌دیم تا حدود از مسائل مالی خودمون بی‌خبر باشیم. حقوقمون رو جمع می‌کنیم، پول‌هامون رو خرج می‌کنیم و امیدواریم که بیشتر از توان مالیمون خرج نکرده باشیم. اما این روش اغلب نتیجه معکوسی داره و اگر شما کسی هستید که خرج احساسی داره، ممکنه متوجه بشید که دارید بیشتر از درآمدتون هزینه می‌کنید.
یک روز در هفته یا حتی یک روز در ماه رو به بررسی حساب‌هاتون اختصاص بدید. توجه داشته باشید که چقدر پول خرج کردید و چه مقدار برای خرج کردن باقی مانده. انجام این کار باعث می‌شه فکر کردن به امور مالی بخشی از زندگی شما بشه و بهتون کمک کنه تا در مورد خرج کردن پولتون منطقی‌تر فکر کنید.
یاد بگیرید از «احساس خوب» پس‌انداز پول لذت ببرید
ما معمولا به این دلیل چیزی رو با انگیزه و میل احساسی می‌خریم که احساسات مثبتی در ما به وجود میارن. اما چیزی که ممکنه متوجه نشید اینه که پس‌انداز پول می‌تونه مشابه برخی از این احساسات رو در شما به وجود بیاره. تصمیم‌گیری درباره این که قراره هر ماه مقدار مشخصی پول رو برای پس‌انداز کنار بذارید (و بیشتر شدنش رو ببینید) می‌تونه احساس هیجان، شادی، اعتماد به نفس و کنترل رو به وجود بیاره. خیلی از این احساسات همان چیزی هستند که شما در خرید درمانی به دنبالش هستید. حتی می‌تونید هر ماه پولتون رو به طور خودکار به یک حساب پس‌انداز انتقال بدید و اینطوری دیگه لازم نیست فکرتون رو درگیر کنید.
استراحت کنید
بار بعدی که قصد داشتید خریدی انجام بدید که بیشتر احساسیه تا منطقی، قبل از انجامش کمی استراحت کنید. اگر در حال گشتن در آنلاین شاپ‌ها هستید، محصول مورد نظرتون رو به سبد خرید منتقل کنید و بعد، چند ساعت به خودتون زمان بدید. اگر در فروشگاه هستید و به این فکر می‌کنید که ممکنه کالا رو بخرید، به خانه برید و بیشتر به خریدن اون محصول فکر کنید.
در طول این «وقفه» همچنان ممکنه این تصمیم رو بگیرید که خرید اون محصول برای شما مناسبه اما با این کار احتمال خرید آنی کمتر خواهد شد. علاوه بر این، ممکنه متوجه بشید که برای شادبودن نیازی به اون محصول ندارید و از خریدش خودداری کنید.
اگر فکر می‌کنید ممکنه اعتیاد به خرید داشته باشید
گاهی اوقات هزینه‌های خرید درمانی از مرز عبور می‌کنه و می‌تونه به اعتیاد تبدیل بشه. رفتارهای خرید اعتیادگونه یا اعتیاد به خرید با موارد زیر مشخص می‌شه:
- نیاز اعتیادگونه به خرید چیزی
- ناتوانی در کنترل تمایلات خود برای خرید
- وجود الگوی خرید بیش از حد
اغلب چیزهایی که می‌خرید حتی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند یا این که از اون‌ها لذت نمی‌برید و فقط برای تجربه احساسی که موقع خرید تجربه می‌کنید خریده می‌شن.
معمولا این اعتیاد با مشکلات مالی، حقوقی، مشکل در روابط، احساس عمیق گناه و شرم به همراهه. اگر فکر می‌کنید با مشکل اعتیاد به خرید مواجه هستید، توصیه می‌کنیم به یک درمانگر یا مشاور متخصص در این زمینه مراجعه کنید.
امکان کمک گرفتن وجود داره و شما شایسته این هستید که احساس بهتری داشته باشید.
حرف آخر
خوبه که گاهی از خریدهای احساسی لذت ببرید. شما شایسته داشتن چیزهایی هستید که ازشون لذت می‌برید و هیچ اشکالی نداره که به دنبال تجربه هیجان خرید کردن باشید. اما اگر متوجه شدید که هزینه‌های احساسیتون در حال تبدیل شدن به یک معضله یا شما رو از نظر مالی تحت فشار قرار می‌ده، منطقیه که بهش رسیدگی کنید.
خوشبختانه کارهای ساده زیادی وجود دارند که می‌تونید برای کاهش هزینه‌های احساسیتون انجام بدید. این کارها می‌تونن تاثیر مثبتی بر حساب بانکی یا وضعیت احساسی شما داشته باشن. خرج‌های احساسی ممکنه در لحظه احساس خوبی به شما بدن اما حقیقت اینه که معمولا راه‌های سالم‌تری برای کنار اومدن با این احساسات وجود داره.
این نوشته ترجمه‌ای از بلاگ‌پستِ «How to Stop Emotional Spending (aka Retail Therapy)» است که «آژانس محتوای نیم‌فاصله» ترجمه‌اش کرده است.
